Ook autist wil havo/vwo doen
Leerlingen van het Aurum College in Lelystad. Foto: Jörgen Caris
Konden autisten vroeger alleen naar het vmbo, sinds enkele jaren zijn er ook speciale scholen waar havo of vwo kan worden gedaan. Nog wel. Door de bezuiniging op speciaal onderwijs houden sommige er al mee op.
‘Studeren in Groningen’. Een felrode studiegids ligt op een grijze kast in een overwegend grijs lokaal op het Aurum College in Lelystad. Elf leerlingen hebben er elk een plek, gescheiden van anderen door schotten. In het midden staat een houten tafel, waarop de leerlingen in de pauze tosti’s maken en waaraan ze eten. “De meeste leerlingen gaan in de pauze niet naar buiten. “Het tosti-apparaat is dus een hot item”, zegt de 15-jarige Braz met een stalen gezicht.
Het is het soort grap dat de kinderen op zijn basisschool niet begrepen, zegt Braz. Op zijn beurt begreep hij lichaamsuitdrukkingen en humor van anderen niet. “Dat heb ik moeten leren met behulp van smileys.” Op het Aurum College ligt dat anders. Het is een middelbare school voor kinderen met een autistische stoornis. Vandaar de afgescheiden leerplekken: autistische kinderen werken niet graag samen. De rode studiegids is een van de weinige kleurrijke voorwerpen in het lokaal. Te veel prikkels maken de leerlingen onrustig.
Dat er een studiegids ligt, is ook om een andere reden bijzonder. Tot voor kort konden leerlingen in het speciaal onderwijs bijna alleen op vmbo-niveau les volgen. Maar de laatste jaren hebben tientallen speciale scholen voor speciaal onderwijs havo- en vwo-opleidingen opgezet voor hun leerlingen. Het Aurum College, met zo’n honderd leerlingen, is zelfs helemaal gericht op autistische havisten en vwo’ers. Het aantal scholen dat dat type onderwijs biedt aan autisten is sinds 2006 meer dan verdubbeld naar achttien.
Dat vertaalt zich nog niet in enorme aantallen behaalde havo/vwo-diploma’s in het speciaal onderwijs. In 2009 haalden 84 leerlingen zo’n diploma. Toch zijn dat er drie keer zoveel als in 2005. En dat aantal zal verder stijgen, zegt Peter Nooitgedagt, directeur van het Aurum College. Te beginnen met de eerste lichting eindexamenkandidaten van zijn school, die in mei examen doet.
Want lang bestaat het Aurum College nog niet. Speciaal onderwijs was er in Flevoland wel natuurlijk – maar daar kon je alleen vmbo doen. Tien jaar geleden merkten de speciale scholen een groeiende vraag naar meer. “We zagen steeds meer kinderen die buiten de boot vielen”, zegt Nooitgedagt. “Ze hadden wel het niveau om havo of vwo te doen, maar redden het niet op een gewone middelbare school.”
Vooral de overgang van de veilige basisschool, klein en met één leerkracht, naar de drukke middelbare school met z’n vele leswisselingen bleek lastig voor de autistische jongeren. Lukte dat wel, liepen ze in de bovenbouw tegen de tweede fase op, die eind jaren negentig werd ingevoerd. Daarin moeten leerlingen veel samenwerken, organiseren en plannen. “Dingen waarin autistische jongeren juist niet uitblinken.”
Het gevolg: óf de leerlingen gingen naar het speciaal onderwijs, waar ze lessen onder hun niveau volgden, of ze zaten thuis.
Uit een onderzoek bleek dat er in 2005 120 van deze jongeren waren in Flevoland. Twee jaar later ging het Aurum College van start. Eerst nog met 3 leerlingen, het jaar erop 48, en nu 100. Nooitgedagt: “En dan is er ook nog een dependance in Almere met 30 leerlingen.”
Waarom zien deze scholen nu pas het licht? De tweede fase is er sinds 1998, leerlingen met havo/vwo-niveau en autisme waren er ook al lang. “Het is gewoon erg lastig om voor een paar leerlingen apart havo/vwo-onderwijs te verzorgen”, zegt Nooitgedagt. Zelfs het relatief grote Aurum College kan geen aparte leraren inhuren voor elk vak; dat is veel te duur.
Een andere factor is dat er lange tijd niet zo veel werd geëist van het speciaal onderwijs. Het beeld was (of is) dat er maar een beetje gefröbeld wordt op speciale scholen. Daar is de laatste jaren verandering in gekomen. De inspectie is strenger gaan controleren bij speciale scholen. Zwakke scholen worden niet meer oogluikend toegestaan.
Dat moet ook wel. Want de wereld is harder geworden voor leerlingen met een beperking die de middelbare school verlaten. Ten eerste is het sinds 2010 moeilijker een Wajong-uitkering te krijgen. Daarnaast bezuinigt het kabinet op de sociale werkplaats. De kerngedachte: als iemand kan werken, moet hij ook werken. Om dat te bevorderen, komen er in 2012 voor het speciaal onderwijs drie uitstroomprofielen: óf een beschermde werkplek, óf een ‘gewone’ baan, óf vervolgonderwijs.
Een diploma op niveau is dus geen overbodige luxe. Maar dat is niet makkelijk te verwezenlijken. Hoe zorg je ervoor dat er genoeg vakdocenten zijn voor de kleine klassen van de speciale school?
Het Aurum College wendde zich tot de Wereldschool voor een oplossing. Geen logische stap, want de Wereldschool geeft eigenlijk onderwijs aan Nederlandse kinderen die in het buitenland wonen. Dat gebeurt op afstand, met docenten die hun leerlingen per mail begeleiden.
Het bleek een voltreffer. In navolging van het Aurum College gingen vorig jaar tien andere scholen met de Wereldschool in zee.
In de klas van Braz is te zien hoe het Wereldschool-onderwijs werkt. Behalve een eigen werkplek heeft iedereen z’n eigen lesprogramma. Zo zitten sommigen aan het eind van het tweede leerjaar, anderen aan het begin van het derde. Het contact met de leraren loopt per computer. “We leren uit boeken, als we een vraag hebben e-mailen we die”, zegt de 16-jarige Patrick. Toetsen gaan ook via de e-mail.
Dat wil niet zeggen dat er geen enkele begeleiding in de klas is. Elke klas heeft één vaste mentor, vergelijkbaar met de leraar op de basisschool. Dat is fijn voor autistische kinderen die niet goed kunnen omgaan met verandering, zegt Duifje Alderse Baas, mentor van Braz en Patrick. “Voor simpele vragen kunnen ze bij mij terecht. Op een gegeven moment houdt dat natuurlijk op. Ik weet veel van Duits, maar voor technische vakken moeten ze toch echt bij de vakdocent zijn.”
De meeste leerlingen proberen hun havo-diploma te halen. Een paar leerlingen doen vwo; ook is een combinatie mogelijk, door enkele vakken op vwo-niveau af te sluiten, al doen ze er wat langer over dan op een reguliere school.
Maar dan? Heb je wat aan het diploma? Kom je er zonder problemen mee aan een baan of studie? Officieel wel. De leerlingen maken hetzelfde eindexamen als leerlingen op reguliere scholen. Een diploma behaald op een speciale school is gelijk aan een ‘gewoon’ diploma.
In de praktijk valt daar wel wat op af te dingen, zegt Alderse Baas. “Op deze school buigt het onderwijs met de leerlingen mee. Ze werken niet vaak samen, ze krijgen meer tijd om hun diploma te halen.” Dat maakt dat een diploma van het Aurum College een andere waarde heeft, vindt ze. “Van een vwo’er verwacht ik dat hij goed kan luisteren naar mensen en vervolgens een probleem kan analyseren. Mijn leerlingen kunnen dat niet allemaal, dat botst met hun autisme.”
Natuurlijk, geeft ook directeur Nooitgedagt toe, niet elke leerling zal een hbo- of universitair diploma behalen. Al was het maar omdat sommige het niet aankunnen op kamers te gaan. “Maar iedereen krijgt hier een persoonlijk assessment: wat kan ik? Wat voor werk past er bij mijn stoornis? Dan blijkt dat er mensen zijn die best hooggeschoold werk kunnen doen. Iets in de ICT, of chemisch analist bijvoorbeeld. En misschien nog belangrijker: we vinden het een morele plicht deze leerlingen onderwijs op hun niveau aan te bieden.”
Vertel je aan anderen dat je op een school voor autisten zit?
Natuurlijk, het is fijn om op een school te zitten waar mensen je begrijpen, waar het niet gek is om autisme te hebben. Maar het stelt de leerlingen van het Aurum College, een school in Lelystad voor jongeren met een stoornis in het autistisch spectrum, wel voor een dilemma. Want vertel je aan anderen dat je op een speciale school zit, of niet?
Nee, zegt Patrick (16). “Ik heb het afgeleerd. Mensen gaan je anders behandelen als je zegt dat je op een school voor autisten zit.” Dat klopt, zegt Frieda (15). “Ze denken dat autisten altijd stil in een hoekje zitten.” Toch is ze er zelf opener over dan vroeger. “Toen wilde ik er vooral bij horen, Nu maakt het me niet zoveel meer uit, en zeg ik gewoon dat ik autisme heb.” Behalve als ze moet solliciteren op een bijbaantje, zegt Frieda. “Het gesprek van een vriend van mij ging erg goed, totdat hij zei dat hij autisme had. Hij werd niet aangenomen.”
Ook Braz (15) vertelt niet graag aan onbekenden dat hij op een school voor autistische jongeren zit. Zijn vrienden wel. Maar die hebben dan ook praktisch allemaal zelf autisme, zegt hij. “Ik functioneer prima in de maatschappij”, zegt Braz. “Ik heb geleerd normaal te acteren. Maar vrienden die niet autistisch zijn? Nee, die zal ik niet maken.”
Wat daarbij niet helpt, zegt zijn klasgenoot Dylan (14), zijn de busjes waarmee sommige van de leerlingen elke dag naar school gebracht worden. “Ik kom uit Zeewolde. Daar heb ik niet veel vrienden. De jongens daar denken ook: daar wordt hij weer opgehaald door dat mongolenbusje. Terwijl het helemaal niet zo zit.”
volledig artikel: http://www.trouw.nl/tr/nl/4492/Nederland/article/detail/2428440/2011/05/13/Ook-autist-wil-havo-vwo-doen.dhtml
Ricus Dullaert